The Early Start Denver Model (ESDM) jest metodą wczesnej interwencji terapeutycznej prowadzoną w oparciu o praktyki zbadane empirycznie (evidence-based practices), przeznaczoną dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w wieku od 12 do 60 miesięcy. Została opracowana przez światowych ekspertów w dziedzinie autyzmu – psychologów dr Sally J. Rogers i dr Geraldine Dawson.

Rezultaty badań naukowych zakończonych w 2009 roku jednoznacznie wykazały, że dzieci objęte programem ESDM poprawiają swoje wyniki w testach inteligencji i testach językowych. Udowodniono również zmniejszenie natężenia objawów we wszystkich charakterystycznych dla autyzmu zaburzonych sferach.

Model ESDM bazuje na podejściu relacyjnym, pozytywnym wzmocnieniu zachowań, współdzieleniu zainteresowań dziecka przedmiotami i aktywnościami z życia codziennego. Techniki stosowane w ESDM aktywują zachowania społeczne i komunikacyjne dziecka (zarówno werbalne jak i niewerbalne), odnosząc się przez cały czas do norm rozwojowych danych zachowań.

Model ESDM powstał w oparciu o wyniki badań dotyczących rozwoju dzieci z autyzmem, dzieci i niemowląt rozwijających się normatywnie, oraz badań nad mechanizmami uczenia się. Łączy w sobie metody nauczania wywodzące się z trzech strategii terapeutycznych: Applied Behavior Analysis (ABA), Pivotal Response Therapy (PRT) oraz Denver Model.

Przebieg terapii metodą ESDM dzieli się na ustalone przedziały czasowe. Każdy interwał rozpoczyna się od przygotowania ramowego programu terapeutycznego z użyciem skal rozwojowych stworzonych na potrzeby modelu. Program ten stanowi następnie podstawę do opracowania szczegółowych wytycznych na poszczególne zajęcia terapeutyczne. W trakcie każdych zajęć odnotowywane są postępy dziecka – analiza dynamiki zmian brana jest pod uwagę przy tworzeniu programu na kolejny przedział czasowy, umożliwia także podejmowanie decyzji o włączaniu do terapii innych specjalistów, pełniących rolę doradców.
W procesie terapeutycznym biorą udział także rodzice, na bieżąco informowani o przebiegu terapii. Jest to niezbędne do właściwego przebiegu procesu generalizacji – przenoszenia umiejętności zdobytych przez dziecko w placówce terapeutycznej na inne osoby i miejsca.

Skuteczność modelu ESDM została opisana w licznych publikacjach. Jedną z nich jest artykuł w renomowanym magazynie Pediatrics – oficjalnym wydawnictwie głównego amerykańskiego stowarzyszenia lekarzy pediatrów, American Academy of Pediatrics. Przedstawiono w nim rezultaty badań analizujących wyniki dwuletniej terapii 48 dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w wieku od 18 do 30 miesięcy.

Dzieci zostały podzielone na dwie grupy. Pierwsza z nich (grupa A) została objęta terapią wczesnej interwencji modelem ESDM, na którą składały się dwie dwugodzinne sesje przez pięć dni w tygodniu, a także pięć godzin tygodniowo terapii prowadzonej przez rodziców w domu. Dzieci z grupy drugiej (grupy B) objęte zostały ogólnodostępnymi programami terapeutycznymi w ramach istniejącego systemu świadczeń zdrowotnych.

Postępy dzieci z obu grup były monitorowane przez badaczy Uniwersytetu w Waszyngtonie.

W momencie rozpoczęcia projektu pomiędzy obiema grupami nie występowały żadne znaczące różnice w funkcjonowaniu dzieci. W momencie zakończenia dwuletniego okresu terapii, iloraz inteligencji dzieci z grupy objętej terapią ESDM (grupa A) poprawił się średnio o ok. 18 punktów, w porównaniu do nieco ponad 4 punktów w przypadku dzieci z grupy B. U dzieci z grupy A nastąpiła również niemalże 18 punktowa poprawa w zakresie rozumienia języka, w porównaniu do około 10 punktów w przypadku dzieci z grupy B. U siedmiorga dzieci z grupy A nastąpiła całościowa poprawa funkcjonowania pozwalająca na zmianę diagnozy z autyzmu na PDD-NOS (całościowe zaburzenia rozwojowe niezdiagnozowane inaczej). Dla porównania, tylko jedno dziecko z grupy B otrzymało podobną zmianę diagnozy.

Wyniki badań nad modelem ESDM opublikowanych pod koniec 2012 roku w Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry wykazały, że terapia metodą ESDM wpływa na poprawę aktywności mózgu. Badania opierały się na monitorowaniu pracy mózgu przy użyciu EEG w czasie, gdy dzieci patrzyły na zdjęcia ludzkich twarzy oraz zdjęcia zabawek. Uwagę dzieci rozwijających się normatywnie przyciagają przede wszystkim ludzie – ich mózgi w badaniach EEG wykazują większą aktywność gdy patrzą na ludzką twarz, niż kiedy patrzą na przedmiot. U dzieci z autyzmem część mózgu, która powinna reagować na widok twarzy, pozostaje mniej aktywna, zauważa się natomiast wzrost aktywności obszarów mózgu odpowiedzialnych za percepcję obiektów.

W trakcie przeprowadzanych badań zapisy aktywności mózgu u dzieci objętych programem dwuletniej, intensywnej terapii metodą ESDM nie różniły się od zapisów aktywności mózgu u dzieci zdrowych w zbliżonym wieku, podczas gdy u dzieci objętych ogólnodostępnymi programami terapeutycznymi nadal występowały zauważalne różnice.